P29:[{"_33":45,"_35":36,"_37":46},"{\"type\":\"next\",\"value\":{\"data\":{\"author\":{\"displayName\":\"Elke Geurts\",\"image\":\"https://res.cloudinary.com/papieren-helden/image/upload/v1679843057/c5gtyyz7pjmyeedrmm37.jpg\",\"imageAuthor\":\"Keke Keukelaar\",\"id\":\"08ac23a9-6192-4355-80f9-b3ae81105ec9\",\"slug\":\"elke-geurts\",\"stories\":[{\"id\":\"1ed2327b-2cd2-4404-881f-769f28777ad4\",\"slug\":\"elke-geurts-1-elke-geurts\",\"title\":\"Elke Geurts\",\"type\":\"bio\",\"intro\":\"Elke Geurts (1973) schrijft romans, columns en verhalen voor kranten en tijdschriften. Ook vindt ze het leuk andere mensen iets te laten schrijven waarvan ze zelf versteld staan. Ze woont in Amsterdam\",\"htmlContent\":\"

Elke Geurts (1973) schrijft romans, columns en verhalen voor kranten en tijdschriften. Ook vindt ze het leuk andere mensen iets te laten schrijven waarvan ze zelf versteld staan. Ze woont in Amsterdam met haar twee dochters en hun katertje.

Haar boektitels: Het besluit van Dola Korstjens (2008), Lastmens (2010/2015), De weg naar zee (2013), Ik nog wel van jou (2017) en Wie is die vrouw? (2022)

\",\"editionId\":null,\"__typename\":\"Story\"},{\"id\":\"a2f2ec53-ee4b-4a04-81a9-a04e5b6f4d6e\",\"slug\":\"elke-geurts-de-nepfamilie\",\"title\":\"De Nepfamilie\",\"type\":\"story\",\"intro\":\"Het zag er zo op het eerste gezicht best gezellig uit. Aan de buitenkant. \",\"htmlContent\":\"

In een nieuwe Ford Explorer die door een Kroatisch heuvellandschap scheurde, zaten eens een vader en een moeder, en vijf tienermeisjes (13, 14, 15, 16, 17). ‘Hallo wereld!’ schalde door de wagen. Ze waren op weg naar een vakantiepark in Otocac. Voor het eerst in dit gezelschap. Allemaal zongen ze uit volle borst mee met ‘Hallo wereld!’

Zelfs Rosly deed mee, de dertienjarige, de verteller van dit verhaal. Ik dus. Al had ik achteraf gezien beter ‘Vaarwel wereld’ kunnen zingen.

Het zag er zo op het eerste gezicht best gezellig uit. Aan de buitenkant. Met al die schattige meisjes. Dat was het op dit punt ook nog echt.

We waren natuurlijk één grote nep-familie, maar we vormden toch een verbond. Een geheimzinnig iets hing er om ons heen. Wie ons samen zag, voelde meteen dat we bij elkaar hoorden.

Hun moeder had haar blote voeten op ons dashboard liggen, onze vader kneedde al weet ik niet hoe lang haar bovenbeen. Alsof het zijn stressbal was.

Iets onzichtbaars had ons dus samengebracht. Het noodlot, weet ik nu. Onze vader en hun moeder wilden geloven dat het liefde was. En wij moesten dat ook geloven.

Ze wilde leuk gevonden worden, dat merkte ik duidelijk. Ze huppelde bijvoorbeeld steeds heen en weer. Als wij in een rijtje door een bloedheet stadje sjokten, maakte zij van die huppelpasjes naast ons.

Ze gaf onze vader plagerige duwtjes: ‘Niet zo somber, hè? Waarom maken jullie allemaal zo veel ruzie? Wat is er nou weer aan de hand? Lach eens! Lach!’

Onze vader lachte meteen. Mijn zusjes ook. Ze vonden haar leuk. Ze moesten haar ook wel leuk vinden want als ze dat niet vonden, transformeerde ze in een heel kwaaie pier. Iets engs. De duivel zelf. Ik zag dat. Maar heel lang was ik de enige die de rillingen kreeg als ik naar haar keek.

Mijn zussen en mijn vader vonden haar hier nog echt het toonbeeld van liefde, vriendelijkheid en rust. Zij was degene die ons leven beter zou maken. Levendiger.

‘Jullie zijn natuurlijk getraumatiseerd,’ hoorde ik haar tegen onze vader zeggen. ‘Dat is ook niet niks. Maar wij drie zijn nu eenmaal ook lichter van aard. Vrolijker. Vrijer. Wij drie maken niet overal zo’ n enorm punt van. Ik bedoel dat niet als kritiek.’

Misschien moet ik haar Wijdrie noemen.

Na ‘Hallo wereld’ vertelde onze vader over de Derde Balkanoorlog die helemaal nog niet zo lang geleden, in de jaren negentig, in dit gebied was uitgevochten. Precies hier. Waar we nu reden.

‘Ja, geschiedenis, meisjes!’ riep hun moeder uit. ‘Vertel. Het verleden. Heden. Gevolg. Oorzaak. Belangrijk.’

Terwijl onze vader, op die lerarentoon van hem, van wal stak over de Bosnische Serviërs, de Servische Bosniërs en het ontstaan van de drie Balkanoorlogen, vielen alle meisjes op de achterbank één voor één in slaap. Behalve ik.

Ik zag hoe zij echt haar best probeerde te doen om de aard van het conflict te begrijpen, maar toen dat uiteindelijk bleek te herleiden tot de een of andere slag in 1500, kon zij ook haar ogen niet meer openhouden.

‘De werkelijkheid is niet haar fort,’ zei onze vader vertederd. ‘Dat vind ik zo bijzonder aan haar.’

‘Heel bijzonder,’ zei ik. ‘Wat is dan wel haar fort?’

Wij hadden allemaal net iets te drinken besteld, toen onze vader op een overvol terras middenin Otocac op zijn knieën ging om hun moeder ten huwelijk te vragen. We zaten al aan de grootste tafel. We waren uitgeput van het de hele dag opgepropt in de auto zitten.

Het ene moment speelde ik nog een potje Patience op mijn telefoon, het volgende moment viel onze vader op zijn knieën, omklemde haar blote benen, alsof hij ze nooit meer los zou laten, alsof hij toch vooral met die benen wilde trouwen, drukte zijn bezwete hoofd tegen haar aan, en barstte in tranen uit. Ook dat nog.

‘Wil je met me trouwen?’

Ze zei ‘Ja, Cliff’ en duwde tegelijkertijd zijn hoofd zachtjes van zich af. Ze probeerde zich zo onopvallend mogelijk uit zijn greep te bevrijden.

Het hele terras was stilgevallen en keek nu onze kant op. Naar het drama. Naar ons. Ze glimlachte verontschuldigend en fluisterde zachtjes ‘niet huilen, niet huilen’ tegen mijn vader.

‘Het is toch juist iets leuks!’ zei ze.

Mijn zussen kregen woorden over wie van ons het belangrijkste bruidsmeisje was.

Ik schaamde me al jaren voor mijn vader en mijn twee zussen. Dat was niets nieuws. De vriendin van mijn vader, schaamde zich voor mijn hele familie. Dat wist ik. Voor de nadrukkelijke manier waarop mijn vader en zussen aanwezig waren. En voor mij schaamde ze zich ook. Omdat ik nooit leuk meedeed. Ze vond ons op een bepaalde manier allemaal enorme aandachttrekkers. Ook al was dat voor onszelf nog het allerergste.

Ze zei dus: ‘Ja, Cliff.’ Ze glimlachte haar nep-glimlach en zei: ‘Ja, natuurlijk wil ik met je trouwen. Maar alleen als iedereen hier het ook een goed idee vindt. Ik wil niet dat iemand het er niet mee eens is. Want dan gaan we het natuurlijk niet doen.’

Ze legde de nadruk op het woord iémand en keek daarbij kort naar mij. Met die glimlach. Ze denkt dat ik het niet zie, als ze naar mij kijkt. Maar ik zag wel hoe ze net iets langer naar mij keek, dan naar mijn zussen en haar eigen voorbeeldige dochters.

Ze vindt mij de lastigste én de leukste. Dat weet ik allang. Ze herkent zichzelf het meest in mij, denkt ze. Ze had ook geen echte vrienden toen ze zo oud was als ik. Ze voelde zich ook onbegrepen. Ze was natuurlijk ook hooggevoelig. Maar ze straalde het allemaal niet zo uit. Ze viel andere mensen er niet de hele tijd mee lastig. Dat was het verschil. Zij gedroeg zich tenminste als de anderen erbij waren. Ze deed leuk mee.

Die nep-glimlach dus. Ik glimlachte op dezelfde manier terug, schoof mijn stoel naar achteren, stond op en liep naar de rand van het terras, telde de kogelgaten in de muur van het huis aan de overkant, speelde nog een potje Patience.

‘Als iemand het er niet mee eens is, trouwen we niet!’ hoorde ik haar nu iets harder zeggen.

Ik zweeg. Ik wist dat ze het haatte als ik zweeg.

\",\"editionId\":\"57979ddc-7ffb-45f9-9aef-6c0082ea2f7d\",\"__typename\":\"Story\"},{\"id\":\"fc57e1a5-d207-475a-a4a5-45ba49a3078f\",\"slug\":\"elke-geurts-schaamte\",\"title\":\"Schaamte\",\"type\":\"story\",\"intro\":\"Eerste les. Acht schrijfcursisten in een carrévorm. Allemaal nieuwe gezichten kijken me aan. \",\"htmlContent\":\"

Eerste les. Acht schrijfcursisten in een carrévorm. Allemaal nieuwe gezichten kijken me aan. Allemaal vrouwen. Zonder schaamte zou ik hier niet zitten.

Zonder schaamte zou ik mijn werk - als schrijver en schrijfdocent – überhaupt niet kunnen doen.

Schrijf een stukje over iemand waaraan je op het eerste gezicht een hekel hebt. Tweede, derde of vierde gezicht is ook goed. Benoem de hekel niet letterlijk. Als lezer willen wij de hekel voelen. Zodat we zélf ook een hekel krijgen aan die persoon.

Dit is de opdracht die ik voor de schrijfcursus begon, aan mijn nieuwe klasje had gemaild.

Ik heb het, omdat het nog maar les één is, expres een beetje makkelijk gehouden.

Zelf hoef ik de deur maar uit te stappen of ik kom alweer iemand tegen die ik echt niet uit kan staan. Elke dag kruist er wel iemand mijn pad die ik – om de een of andere reden – niet te hachelen vind. De hekel ligt wat mij betreft nogal voor het oprapen. Als ik niet oppas, struikel ik erover.

Ik weet intussen heus wel dat het voor veel mensen niet zo gemakkelijk is. Die hekel.

Maar het is mijn werk om de medemens uit haar tent te lokken. Ik wil mijn schrijfcursisten graag laten morrelen óp, of net over, de grenzen van hun comfortzone.

Het liefst laat ik ze een kijkje nemen in de kelders van hun persoonlijke onbewuste. Ofwel: de Schaduw.

Daar waar het allemaal gebeurt.

Daar waar we alles hebben weggestopt wat van onszelf niet mag bestaan. Van onze ouders niet, van onze omgeving niet.

Daar waar de Schaamte heerst.

Daar waar al die niet-vertelde verhalen borrelen. En al die afgekeurde eigenschappen waarvan we van kinds af aan al hoorden, dat we ons er diep voor moesten schamen.

Maar ook onze levenslust. Onze dromen. Al die ruimte die we nooit hebben ingenomen. Altijd op de achtergrond. Omdat we hebben geleerd dat de voorgrond geen plek voor meisjes is.

Daar waar we al onze onwelgevallige gevoelens keurig netjes verborgen houden. Woede, jaloezie, hebzucht, lust en haat.

Wij hebben die gevoelens niet.

Wij mogen die gevoelens niet hebben.

Ook vandaag zit er weer een cursist in mijn klasje die zegt: ‘Sorry, ik heb de opdracht helaas niet echt goed kunnen doen. Ik heb namelijk nooit een hekel aan iemand. Echt nooit.’

‘Nooit?’

Ze knikt. Ze weet eigenlijk niet goed wat het is ‘een hekel hebben aan.’ Ze houdt zich er gewoon niet zo mee bezig. Het sop is de kool meestal niet waard, vindt ze. Waarom zou je je tijd nou aan zoiets negatiefs besteden? Mensen zijn per slot van rekening nooit alleen maar stom.

Vanachter mijn lessenaar kijk ik de klas rond, maar de andere zeven cursisten kijken uitdrukkingloos terug.

‘Vind je dat nou echt zó gek?’ Ze glimlacht naar mij.

Ze kijkt me aan. Net iets te lang. Met zo’n vorsende blik. Ze probeert me duidelijk te peilen.

Waarom zou deze vrouw toch zulke haat-opdrachten geven? vraagt ze zich natuurlijk af. Waar zou bij haar die afgrondelijke hekel aan andere mensen nou toch vandaan gekomen zijn? Een beetje sneu vindt ze mij zo te zien wel. Heeft ze laatst niet ergens gelezen dat de meeste schrijvers vroeger vreselijk eenzaam waren?

Haar hand ondersteunt nu haar kin.

Ik zie een zeer meelevende blik. Of is het meelijdende blik.

Ik zie botox. Het flitst door mijn hoofd dat deze cursiste botox moet hebben gedaan. Aan haar stralende gezichtshuid te zien. Of misschien iets anders vullends dat de boel bij haar zo ontzettend verlevendigt. En gladstrijkt ook. Ze is net zo oud als ik. Maar ze sprankelt. Iets té, lijkt me. Puur natuur kan dat nooit zijn.

Als ik in de spiegel kijk, schaam ik me voor het ouder wordende hoofd dat terugkijkt. Voor mijn gezicht. De rimpels die ik zie, de fronsen, de vlekken. Ik schaam me voor de afhangende mondhoeken van mijn afstandelijke oma die ook bij mij tevoorschijn zijn gekomen.

‘Ze kunnen zo veel tegenwoordig,’ hoor ik mijn vader altijd weer zeggen. ‘Ze kunnen al die vouwen gewoon wegpoetsen. Maar jij doet er als enige niks aan.’

Ik. Als enige.

Uiteindelijk schaam ik me helemaal niet voor die mondhoeken, die rimpels, of voor mijn afstandelijke oma, maar ik schaam me alleen maar vanwege de blik van de buitenwereld. De anderen. Mijn cursisten.

Wat zij wel niet van mij zullen denken: Zo, die ziet er in het echt een heel stuk ouder uit, hè? Een oude vrouw. Echt door het leven getekend ook. Heel verbitterd trekje rond haar mond, vind je ook niet? Vandaar dit soort hekel-opdrachten natuurlijk. Dat krijg je ervan.

‘Ja, sorry, hoor,’ lacht de sprankelende vrouw nu. ‘Ik vind gewoon dat er altijd wel iets positiefs te melden is. Over iedereen. Dat is waar ik vooral naar kijk. Ik heb aan niemand een hekel. Zo sta ik in het leven. Dat kan toch?’

‘Zeker,’ zeg ik. ‘Dat kan zeker. Maar is dat ook interessant om over te schrijven?’

Het wordt ineens doodstil in mijn klasje.

‘En als er altijd wel iets positiefs over iedereen te melden is, wáár is dan het negatieve gebleven? NOU?’

Ik ga steeds luider praten, merk ik. Alsof iedereen hier doof is.

‘Als iedereen wel iets goeds heeft, heeft echt niemand dan iets slechts? Dát is wat ik me afvraag,’ roep ik.

Stilte. Er is alleen het onregelmatige tikken van de verwarmingsbuis. De andere cursisten leunen gevaarlijk ver naar achteren. Armen over elkaar. Dadelijk vallen ze.

‘Nou, zullen we maar gaan beginnen met het bespreken van jullie teksten?’

Ik schraap mijn keel nog eens en recht mijn schouders.

‘Of hoe zit het eigenlijk met de rest? Herkenden jullie het dus allemaal niet? De hekel? Nooit gehad? Ben ik dus de enige hier die zonder moeite een godsgruwelijke hekel heeft aan alles en iedereen?’

Tja, de anderen hebben – eerlijk is eerlijk - óók niet echt iemand kunnen vinden waaraan ze een hekel hebben. Oké, een beetje hekel wel.

Oké, na lang zoeken hadden ze er - op zich - wel eentje gevonden. Of twee. Een leidinggevende. Naaste collega. Maar dat ze er nou echt een hékel aan hebben, willen ze ook weer niet zeggen. Dat vinden ze te zielig.

Het is meer dat ze absoluut niet in de buurt van die persoon willen zijn. En ja, op het werk gaat dat een beetje moeilijk, hè?
Tja, ze schreven het stukje eigenlijk puur omdat het moest.

‘Omdat het nu eenmaal de opdracht was,’ zeggen ze. ‘Jouw opdracht.’

Het is allemaal ook flink aangedikt. Helemaal verzonnen eigenlijk. Pure fantasie. Fictie.

Ze fluisteren:

Hoewel die leidinggevende, die spoort ook echt niet, hè. In het echt. Daar is dus gewoon echt iets mee. Iets psychiatrisch waarschijnlijk. Iedereen heeft het altijd gedaan, behalve hij. Iedereen. Behalve hij. Dat is een narcistische trek, weet je dat? Altijd de buitenwereld de schuld geven. Al willen ze nu ook weer niet beweren dat die leidinggevende een narcist zou zijn, hoor. Ze zijn natuurlijk geen psychiaters. Maar hij neemt wel alle ruimte in. ALLE RUIMTE. ALTIJD. Echt waar. Dat willen ze even kwijt.

Ze fluisteren nog zachter:

Eerlijk is eerlijk: Ze zouden het totaal niet erg vinden als die opgeblazen kerel morgen onder een auto kwam. Helemaal geen punt. Het zou ze rust geven. Het hele team zou eindelijk weer adem kunnen halen.

‘Goed! We zijn bij de hekel aangekomen!’ zeg ik. ‘We gaan voorlezen!’ Ik wijs – om te beginnen - de sprankelende vrouw aan. Met het botoxhoofd. ‘Wil jij dan het spits afbijten?’

‘Het is niet echt goed geworden, hoor.’ Ze kleurt rood van hals tot kruin. ‘Ik ben er totaal niet tevreden over.’

‘Laat maar gewoon horen!’ zeg ik. ‘Wat heb je verzonnen?’

Ze laat het horen.

Het A-viertje in haar hand trilt. Ze leest zo vreselijk snel dat ik haar niet kan verstaan.

Ze zit zo hoog in haar ademhaling dat de hele klas er bijna van gaat hyperventileren.

‘Rustig, maar,’ zeg ik halverwege. ‘Neem de tijd. Je mag gewoon tijd nemen. En blijf ademen.’

Ze ademt.

‘We luisteren,’ zeg ik.

Het valt mij op dat mensen zich, als ze voor moeten lezen, heel erg vaak schamen voor hun eigen teksten. Ze schamen zich omdat ze die teksten, bij nader inzien, allemaal zo slecht vinden. Zo futiel vooral. Nietszeggend. Ze schamen zich omdat ze hun eigen ervaring centraal hebben gesteld. Het draait allemaal om hen. Ze vinden het moeilijk om ruimte in te nemen met hun eigen verhaaltje. Tijd en ruimte.

Ze vinden het heel lastig om op de voorgrond te treden.

De voorgrond. Zoveel aandacht voor jouw verzinsels. Jouw hekel. Jouw schaamte.

Zoveel gewauwel over jouw kleine leventje. Alsof er niet méér is om over te schrijven. Niets beters. Niets echts belangrijks te vertellen zeker?

Ze horen de grote voorbeelden lachen.

Goed, alle cursisten zijn aan de beurt geweest. De tijd vliegt om. De les is bijna afgelopen. De sprankelende vrouw propt haar A-viertje inmiddels alweer terug in haar tas.

‘Sorry. Ik vind het ook gewoon zo’n sneu beeld,’ zegt ze. ‘Ik zie mezelf daar dan urenlang – heel sneu - binnen zitten typen, in mijn eentje, achter mijn laptop, terwijl het echte leven buiten plaatsvindt. Daar in haar eigen wereldje zit een sneue middelbare vrouw, die zo nodig, dag in dag uit, haar belevenisjes onder woorden probeert te brengen.’ Haar wangen zijn nog altijd vuurrood.

‘Heel sneu!’ zeg ik. ‘Beschamend. Inderdaad. Zeker in jouw geval.’

Ik sta op van mijn stoel, ga achter de lessenaar staan, sla met platte hand op het krijtbord en declameer: ‘Maar het enige - echt het énige - dat wij mensen kunnen inbrengen tegen al het sneue, de vergankelijkheid, het geweld, de teloorgang van alles, is: Iets nieuws maken. Creëren. Scheppen. Schrijven.

En de schaamte is daarbij ons materiaal. Schaamte is goud. Van alles wat in je schaduw leeft, kun je goud maken, beste mensen. De schaamte kan, als we onze pen erin durven dopen, dus bij uitstek onze pot met goud worden. Als we er tenminste naar durven kijken.’

Ik eindig de les met de beroemde woorden van Marianne Williamson:

Onze diepste angst is niet dat we ontoereikend zijn. Onze diepste angst is dat we oneindig krachtig zijn. Het is ons licht, niet onze duisternis, waar we het meest bang voor zijn.

We vragen ons af: wie ben ik dat ik briljant, aantrekkelijk, getalenteerd en geweldig zou zijn?

Maar waarom eigenlijk niet?

Hier heeft meestal niemand verder nog iets tegenin te brengen.

Elke Geurts las deze tekst in Perdu op 14 maart 2024 tijdens het programma Schaamte op de werkvloer (een samenwerking tussen Stichting Breukvlakken en Stichting Perdu). \",\"editionId\":\"801009cb-d975-43b0-bdd0-244ece6e62b4\",\"__typename\":\"Story\"}],\"products\":[{\"id\":\"ea84ca0a-2a83-442d-87d7-3642247c09c7\",\"productId\":\"9789048865994\",\"type\":\"book\",\"provider\":\"bazarow\",\"__typename\":\"Product\"},{\"id\":\"7bfdc60c-09c2-413a-994a-956a647017c7\",\"productId\":\"9789048866076\",\"type\":\"book\",\"provider\":\"bazarow\",\"__typename\":\"Product\"},{\"id\":\"cf849b1d-5af5-446c-944d-a5eceb5c8978\",\"productId\":\"9789023495444\",\"type\":\"book\",\"provider\":\"bazarow\",\"__typename\":\"Product\"},{\"id\":\"1c3cc52a-d723-442e-ae8d-432b2e036406\",\"productId\":\"9789023482338\",\"type\":\"book\",\"provider\":\"bazarow\",\"__typename\":\"Product\"}],\"__typename\":\"Author\"}}}}",["P",46]]