papieren helden

Je ging bijna dagelijks naar de bioscoop. Altijd alleen. Op basis van een recensie of de eerste beelden van een trailer koos je zorgvuldig wat je wilde zien. Een trailer mocht je nooit helemaal kijken, dat was de regel. Het was beter om een flard kritisch te beoordelen – de stijl van filmen, de gezichten waar je uren naar zou kijken – en dan gauw te stoppen voordat je alle wendingen van het verhaal in anderhalve minuut samengeperst zou zien worden.

De hoeveelheid films die je zag gaf je gelijktijdig een gevoel van trots en schaamte. Je geloofde dat het je een rijker mens maakte, en je leven voller. Maar dat was het juist. Je gebruikte de bioscopen om lege plekken op te vullen. Voor je op het idee kon komen om een stap te zetten, weg te gaan uit je kleine kamertje of een reis te maken, zat je in een donkere zaal. Voor je bij je eigen gedachten of herinneringen kon komen was daar het verhaal van een ander.

Op een dag was je in de grote zaal van een klein filmhuis halverwege een Russische film toen je je gewaarwerd van beweging in de zaal. Bijna niet te onderscheiden van het donker liep daar een zwarte kat. Eerst sloop hij over de vloer langs de stoelen, ook minstens één keer onder je benen door. Daarna deed hij er een schepje bovenop en liep over de toppen van een rij stoelen voor je. Toen je een tijdje later weer in de stroom van de film meeging schrok je opnieuw; je was hem vergeten, hij zat bij je hoofd. De film boeide, maar achteraf dacht je alleen aan de zwarte kat, sluipend, het roofdier in de zaal, verschijnend en verdwijnend in de donkerte. Er zaten zo’n dertig mensen in de zaal die dag. Een enkele keer werd er subtiel gewezen of gegrinnikt om het dier. Zonder twijfel waren er ook mensen die zich van geen kat bewust waren, terwijl hij zwart en zacht over hun haren stapte.

Je leven overdag kende een soberheid. Je werk was monotoon en je kon het niet beter of slechter dan anderen. In de films gebeurde genoeg; tussendoor hoefde niet zoveel te gebeuren. Je luisterde graag naar filmmuziek op je koptelefoon, terwijl je je door de stad bewoog. Soms betoverde het alles om je heen. De mensen in de metro werden acteurs, de fietsers langs de grachten trapten in het juiste ritme.

De nachten waren anders. Je droomde veel en intens. Ontmoetingen met dieren vooral, en overstromingen. Alles heb je zien overstromen; het strand, de duinen, de stad, je ouderlijk huis, je huidige huis. Het water was wild, troebel en gevuld met wier. Het bewoog alsof het een eigen wil had. Soms zag je er vissen in; snoeken, alen, murenen. Het kwam altijd te hoog, te ver. Jij was het die verdronk, of iemand waarvan je hield.

Toen besloot je naar een boekverfilming te gaan over de verweven levens van drie vrouwen. Ze werden gespeeld door actrices die voelden alsof je hen kende, niet uit andere films, maar uit je verleden. Hoe meer de verhalen zich ontvouwden, hoe groter de wolk van melancholie werd op het doek, in de zaal. Het was een ingetogen film, waarin tegelijkertijd niets gebeurde en alles, terwijl strijkers herhalende motieven speelden. Tot er een scène was waarin, onaangekondigd, de moeder van een lieve kleine jongen heel dicht bij zelfdoding komt. Ze wordt van boven gefilmd, op bed, met vier glazen potjes pillen naast haar. En dan, in een vlaag van magisch-realisme die nergens anders in de film voorkomt, overstroomt haar kamer. Het water, vol waterplanten, stijgt snel en wild. Het duurt zo’n tien seconden en dan is het voorbij. Zij was onderwater, en jij keek ernaar vanuit je rode stoel met je adem hoog en je ogen nat.

Toen je weer buiten kwam, waar het vreemd genoeg nog licht was, merkte je dat je trilde. Dit was jouw angst, dit was jouw droom. Toch hebben ze hem nagemaakt. Perfect verfilmd, je zou het niet beter kunnen. En al die mensen in de zaal hebben het gezien. Helemaal scherp, in hoge resolutie, voorzien van de juiste muziek, op een groot doek in een donkere ruimte.

Op de heenweg was je met de fiets gekomen, maar je liet het ding staan en liep terug naar huis. Je benen hadden het nodig. Je ogen zagen niets.